احترام برای میراث فرهنگی نمی خواهیم!

به گزارش ایسنا، نشست تخصصی «تحکیم هویت فرهنگی کشور با تکیه بر میراث ناملموس فرهنگی با موضوع بررسی پیش نویس سند ملی میراث فرهنگی» با حضور علی دارابی ـ معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ، حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه ـ دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ـ، رسول وطن دوست ـ پیشکسوت میراث فرهنگی ـ، علی یزدی خواه ـ نایب رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ـ، فاطمه داوری ـ مدیرکل حفظ و احیای بناها، محوطه ها و بافت های تاریخی ـ، زهره بزرگمهر ـ کارشناس میراث فرهنگی ـ، عبدالحسین وکیلی فرد ـ از بنیانگذاران سازمان وقت میراث فرهنگی و چهره ماندگار مفاخر میراث فرهنگی ـ و احمد محیط طباطبایی ـ رئیس ایکوم (کمیته موزه ها در ایران) ـ در سالن فجر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، یکشنبه چهارم آذرماه برگزار شد.

پیش نویس سند ملی میراث فرهنگی تهیه شده است

حجت الاسلام والمسلمین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این نشست تخصصی، گفت: ما برای موضوع این نشست جلسات جداگانه ای داشتیم و بنا شد یک سند معطوف به اجرا بنویسیم. انصافا وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی نیز پیگیر شد و سند صنایع دستی تدوین و مصوب شد. ویژگی این سند مشارکت بسیاری از افراد و فعالان این حوزه است. پیش نویس سند ملی میراث فرهنگی تهیه شده است و امیدواریم صدها نفر از نخبگان و فرهیختگان این حوزه در نگارش این سند مشارکت داشته باشند.

خسروپناه ادامه داد: چهار ویژگی در میراث فرهنگی به ویژه در میراث ناملموس قابل رؤیت بوده است که یکی از آن ها خانواده محور بودن است. بسیاری افراد در شهرها و روستاها در کنار خانواده و در خانه هایشان کار می کردند، با تقویت میراث ناملموس می توانیم از خانواده ها حمایت کنیم. ویژگی دوم معنویت گرایی است. در بحث ایجابی برگزاری نمایشگاه صنایع دستی نمود دارد که با متریال چوب و فلزات مختلف صنایعی که تولید می کنند عمدتا با نگاهی معناگرا تولید می شود، یعنی میراث فرهنگی ما سکولار نیست، میراث فرهنگی ملموس و ناملموس معناگراست.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: ویژگی سوم حکمت بنیان بودن میراث فرهنگی است. حکمت عرفانی حکمتی است که مبنای آن توحید محوری و وحدت است. چهارمین ویژگی تعلق به اهل بیت و زیارت است. زیارت نیز جزو میراث ناملموس است و پنجمین ویژگی پیوند فرهنگ ناملموس ما با سلامت است.

جای خالی میراث ناملموس در کتب درسی

در ادامه، علی یزدی خواه، نایب رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با بیان این که فرهنگ در کشور مظلوم است، بر ضرورت افزایش بودجه فرهنگی کشور تاکید کرد و افزود: برای اضافه کردن یک درصد بودجه فرهنگی کشور در تلاشیم که بخشی از بودجه شرکت های دولتی و بانک ها باید صرف مسائل فرهنگی شود و امیدواریم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز از این سهمیه قانونی خود استفاده کند.

او با اشاره به اهمیت مستندسازی در ترویج فرهنگ ناملموس بر ضرورت گنجاندن محتواهای مرتبط با فرهنگ ناملموس در کتب درسی ابتدایی تاکید کرد و افزود: مقطع ابتدایی بالاترین نرخ بهره وری را دارد و آموزش های این دوره از ماندگاری بالایی بهره مند است. نقطه عطف موضوع انتقال مباحث فرهنگی آموزش در مقطع ابتدایی است.

یزدی خواه با بیان اینکه اثربخش ترین، کیفی ترین و ماندگارترین آموزش در مقطع ابتدایی رخ می دهد، اضافه کرد: آموزش فرهنگ ناملموس با کمک وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در کتب درسی باید نهادینه شود.

نایب رئیس اول کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به استفاده از ظرفیت فراکسیون میراث فرهنگی و گردشگری به منظور هم افزایی در اجرای برنامه های مصوب وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، گفت: پیگیری مسائل مربوط به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی وظیفه اصلی فراکسیون است و مجلس شورای اسلامی برای اجرای اسناد بالادستی وزارتخانه از جمله سند ملی میراث فرهنگی در کنار وزارتخانه است و حمایت می کند.

سند اولیه میراث فرهنگی حفظ شود

احمد محیط طباطبایی، مدیر ایکوم (کمیته ملی موزه ها) نیز با این یادآوری که طبق اساسنامه میراث فرهنگی، مرجعیت میراث با سازمان میراث فرهنگی است، گفت: مهم ترین اصل در میراث فرهنگی حفاظت است که احیا، پژوهش، معرفی و آموزش به منظور حفاظت صورت می گیرد و نباید مهمترین اصل میراث فرهنگی زیر سوال رود. ما چیزی به نام درس میراث فرهنگی نباید داشته باشیم، بلکه همه دروس باید در بستر میراث فرهنگی به کار گرفته شود و هویت ایرانی از کتاب اول تا آخرین کتاب باید موجب شکل گیری هویت ایرانی در دانش آموزان شود.

محیط طباطبایی با بیان اینکه نگاه ما به میراث فرهنگی باید عام و زیربنایی باشد، اظهار کرد: در چند جای سند به توسعه اشاره شده است، ما احترام برای میراث فرهنگی نمی خواهیم بلکه میراث فرهنگی زیربنای توسعه و یک اصل است. تمامی برنامه های توسعه در تمامی نهادها باید از محور میراث فرهنگی عبور کند و مبنای کار در توسعه و آموزش تمامی حوزه ها باشد.

او همچنین بر ضرورت حفظ سند اولیه میراث فرهنگی که از سوی افراد برجسته میراث فرهنگی نگاشته شده است تاکید کرد و افزود: حافظه سند را باید رعایت کرد و از آن نباید کاسته شود، بلکه باید مواردی که در این 30 سال اضافه شده است، بر آن افزود.

سند ملی میراث فرهنگی چه مشکلی را از ما حل می کند؟

علی دارابی، قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و معاون میراث فرهنگی نیز در این نشست به همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تصویب اسناد بالادستی این وزارتخانه اشاره کرد و گفت: سند ملی صنایع دستی نهایی و ابلاغ شده است و سند ملی میراث فرهنگی نیز بعد از این جلسه در شورای عالی انقلاب فرهنگی بررسی نهایی می شود. همچنین سند ملی موزه داری، زنگ میراث در مدارس، گنجاندن واحد میراث فرهنگی در رشته های مختلف دانشگاهی از جمله برنامه های در دستور کار آن شورا است که اهتمام ویژه برای تصویب آن ها وجود دارد.

دارابی با طرح این سوال که سند ملی میراث فرهنگی قرار است چه مشکلی را از ما حل کند و به چه سوال هایی پاسخ دهد و چه مانع هایی را از سر راه بردارد؟ به تشریح بایسته های سند ملی میراث فرهنگی پرداخت و گفت: این سند به عنوان راهنمای نخست، تشخص و منزلت تاریخی و تمدنی کشور را در بر می گیرد. همچنین باید ما را به حفظ و احیای میراث فرهنگی و هنری کشور و انتقال آن به نسل های آینده و تحکیم پایه های تمدنی آن در برابر فرهنگ بیگانه و مهاجم توانا سازد. این سند ملی باید منبع الهام، انگیزه، خلاقیت و تحرک برای افراد جامعه باشد.

او گسترش امنیت، ثبات، شادی و نشاط اجتماعی را از دیگر کارکردهای سند ملی میراث فرهنگی عنوان کرد و افزود: نیاکان ما در ایران باستان بیش از 65 جشن، آیین و مراسم داشتند. ایرانیان به شادی و نشاط در میان ملل مختلف دنیا معروف بودند. البته شادی و نشاط به عوامل مهمی مانند درآمد، رفاه، روابط اجتماعی، سلامت جسمی و روانی و شرایط سیاسی مساعد بستگی دارد.

معاون میراث فرهنگی با بیان اینکه سند ملی میراث فرهنگی باید موجب تحقق اقتصاد خلاق فرهنگی و برندسازی شود، به تحکیم هویت فرهنگی و تمدنی با تکیه بر میراث فرهنگی اشاره کرد و گفت: باید این مؤلفه ها و سازه ها در خروجی سند دیده شود و این ساز و کار با مرجعیت یافتن میراث فرهنگی در سپهر فرهنگی، آموزشی، علمی، تربیتی، هنری کشور و قرار گرفتن میراث فرهنگی به مثابه هویت ملی تحقق پیدا می کند.

دارابی ادامه داد: رابطه معناداری بین سایت های ثبت جهانی و جاذبه های گردشگری وجود دارد، این جاذبه ها از نمادهای هویت ملی محسوب می شوند.

او با بیان اینکه بازخوانی و روایتگری میراث فرهنگی باید موجب انسجام ملی و تحکیم جامعه شود، بر اهمیت افزایش سواد میراثی تاکید کرد و گفت: باید سواد میراثی تبدیل به فرهنگ عمومی کشور شود. این موضوع که چگونه باید میراث فرهنگی را تبدیل به فرهنگ عمومی کرد در دستور کار شورای فرهنگ عمومی قرار دارد.

معاون میراث فرهنگی به نقش بی بدیل میراث فرهنگی در مناسبات جهانی و دیپلماسی عمومی اشاره کرد و افزود: نمایشگاه ها، جشنواره ها و رویدادهای فرهنگی سازوکار مهمی برای ارائه تصویر جذاب از ایران است. بی شک موزه ها نقش اساسی در آموزش و پژوهش، گسترش صلح و دموکراسی، افزایش مدارای اجتماعی و بالا بردن سقف تحمل و تاب آوری دارند. موزه ها گنجینه، دارایی و ثروت یک ملت هستند. موزه ها ارزش های اجتماعی مغفول واقع شده را تولید می کنند که این موضوع باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.

او با این تاکید که سند ملی میراث فرهنگی باید به توسعه و بسط همکاری ایران در سطح منطقه و جهان همچنین به مشارکت و مردمی سازی کمک کند، اظهار کرد: نهضت مردمی کردن حفظ، احیا، مرمت، روایت گری و بهره برداری یک راهبرد است، مردم، انجمن ها و تشکل های مردم نهاد باید نقش اساسی در این راستا ایفا کنند. این سند ملی در تدوین، عمل و اقدام باید نقش بارز و برجسته مردم و تشکل ها را جانمایی کند.

دارابی همچنین به اهمیت نقش کارشناسان و بدنه میراث فرهنگی در رفع موانع و چالش ها و رسیدن به موفقیت ها اشاره کرد و بر لزوم استفاده از تجارب و الگوهای موفق سایر کشورها تاکید داشت.

قائم مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان این که مخاطب اصلی این سند باید نسل جوان باشد، گفت: جوانان آینده سازان و مدیران حال و آینده کشور هستند. آنان باید به گذشته خود افتخار و امیدوار به آینده و فردای بهتر باشند. ضرورت تحقق این مهم درک درست اصل و مقتضیات زمانه با بهره گیری از تکنولوژی و رسانه های نوین در عصر هوش مصنوعی و متاورس است.

او اضافه کرد: روایتگری باید به زبان و فهم نسل امروز، جذاب، مستند، حرفه ای، شوق برانگیز و غرورآفرین باشد. میراث فرهنگی هویت، فرهنگ، داشته ها و ثروت های تاریخی یک ملت است و مردم سرمایه اصلی یک جامعه هستند.

دارابی با بیان اینکه این موارد بایسته ها و سازه های اصلی برای استوار کردن پایه ها و ستون اصلی سند ملی میراث فرهنگی هستند، گفت: این سند باید مسائل دیروز، امروز و فردای ما را پاسخگو باشد. سند ملی میراث فرهنگی با نظر و مشارکت فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی باید تکمیل شود و نکات مطرح شده در جلسه پیگیری و در سند گنجانده خواهد شد.

حفاظت از میراث فرهنگی امری حاکمیتی است

فاطمه داوری، مدیرکل حفظ و احیای بناها، محوطه ها و بافت های تاریخی در ادامه این نشست گفت: موضوع حفاظت از میراث فرهنگی امری حاکمیتی است. مقام معظم رهبری در آغاز انتخابات دوره چهاردهم گفتند که مواریث میراث فرهنگی جزء امکانات کشور است. همچنین چندی پیش در صحبت هایشان به نیاز به امید و کم کردن تکیه به بیگانگان تأکید کردند و راه برون رفت از آن را به جوشیدن درون و استخراج گنجینه های میراث فرهنگی دانستند. وقتی صحبت از میراث فرهنگی می کنیم دو رکن میراث ملموس و ناملموس و میراث طبیعی را خواهیم داشت. در کشور ما در حال حاضر بالغ بر 40 هزار اثر ثبت ملی شده وجود دارد که 34 هزار اثر ملموس و 1300 اثر طبیعی را داریم که بالغ بر 191 محدوده بافت شهری و 34 هزار هکتار محدوده بافت های تاریخی بوده که محل سکونت مردم است و بخش بزرگی از اموال فرهنگی را در برمی گیرد.

او ادامه داد: 28 اثر ثبت جهانی شده در حوزه میراث فرهنگی و طبیعی داریم و در بین 10 کشورِ دارای بیشترین آثار جهان قرار داریم و در حوزه ناملموس با 12 پرونده چندملیتی در جایگاه دوم جهان و همچنین 12 پرونده متعلق به ایران و در مجموع 24 اثر در جایگاه پنجم جهانی داریم. 206 پایگاه در عرصه میراث ملی و جهانی و 107 پایگاه در بخش میراث جهانی داریم. همچنین 836 موزه در کشور داریم که 259 موزه وابسته به میراث و 324 موزه وابسته به سایر دستگاه ها و 216 موزه وابسته به بخش خصوصی است.

نقدی به سند ملی میراث فرهنگی

رسول وطن دوست پیشکسوت میراث فرهنگی ـ نیز در ادامه این نشست گفت: من این سند را به دقت مطالعه کردم. به نظر من این سند راهبردی است. تعریفی که در این سند از میراث فرهنگی وجود دارد، برای 30 سال پیش است و سال هاست این تعریف تغییر پیدا کرده و باید تعریف میراث فرهنگی بازنگری شود.

او ادامه داد: میراث فرهنگی وجه دیگری هم دارد و آن هم سرمایه و دارایی فرهنگی است و این سرمایه فرهنگی نقش اساسی در توسعه پایدار کشور دارد. نکته بعدی این است که ایران باید در منطقه قطبیت پیدا کند و جای آن را در این سند خالی می بینم. ایران باید از جهت میراث فرهنگی مرکز منطقه باشد که باید در این سند به آن اشاره شود.

وطن دوست اظهار کرد: معضل بزرگ میراث فرهنگی کشور از هزاران سال پیش شروع شده و میراث فرهنگی ایران میراث دولتی است و از همان زمان تا امروز، دولت متکفل میراث فرهنگی است و جدا شدن میراث فرهنگی از دولت نیاز به سرمایه گذاری طولانی مدت دارد.

 سند ملی میراث فرهنگی شفاف سازی شود

زهره بزرگمهر از دیگر پیشکسوتان حوزه میراث فرهنگی که در این نشست حضور داشت، درباره سند ملی میراث فرهنگی گفت: در این سند به موضوع تلاش اشاره شده است. این لغت تلاش، کلمه سهل و ممتنعی است و ما زمان بندی آن را نمی دانیم و سوالم این است چه زمانی قرار است اجرا شود و به چه شکلی اجرا شود؟

دولت بداند کارهای اجرایی در میراث فرهنگی نباید برگشت مالی داشته باشد

عبدالحسین وکیلی فرد ـ چهره ماندگار میراث فرهنگی ـ نیز گفت: در سند ملی میراث فرهنگی نکاتی است که باید بررسی شود. ما هرچه در محدوده جغرافیایی ایران امروزی بگوییم حداقل یک پنجاهم ایران فرهنگی است و می تواند رتبه ایران را در جهان بالا ببرد. دولت باید بداند کارهای اجرایی در میراث فرهنگی نباید برگشت مالی داشته باشد، چرا که برای ما برگشت فرهنگی دارد و این مهمتر است.

جای خالی مالکیت معنوی میراث ایران در کشورهای دنیا

همچنین فائق توحیدی ـ پیشکسوت میراث فرهنگی و باستان شناسی ـ در ادامه این نشست گفت: جای خالی مالکیت معنوی میراث فرهنگی ایران در کشورهای دنیا در این سند ملی به چشم می خورد، اینکه ما چگونه می توانیم مالکیت معنوی خودمان را در مجموعه ها و موزه های تمام دنیا که پر از اشیای ایرانی هستند، حفظ کنیم موضوع مهمی است. باید بگوییم ما قصد نداریم این اشیا را از شما پس بگیریم یا حتی مالکیت شان را هم نمی خواهیم و نگران حفاظت شان هم نیستیم فقط می خواهیم اسمی از ایران در این موزه ها آورده شود.

او ادامه داد: دریافت مالکیت معنوی اشیایی که در موزه های خارج از کشور وجود دارد، تبعات خوبی برای ما دارد از جمله اینکه در کاتالوگ ها نامی از ایران بیاورند، اولویت نمایشگاه با ما باشد، پژوهشگرهای ما در آنجا همکاری داشته باشند و از همه مهمتر اینکه اسم ایران برجسته تر باقی بماند.

انتهای پیام